“Alles dendert mijn hoofd binnen!” Ervaringstheater door Ervarea

Jet heeft de ziekte van Alzheimer. Haar hersenen willen rustig de tijd nemen om informatie te verwerken. Maar de wereld om haar heen staat niet stil. Prikkels bereiken haar in een onwaarschijnlijk tempo. Het beangstigt haar. Waar stopt deze trein die maar voort lijkt te denderen? Eén van de scenes uit het toneelstuk ‘De dementie van Jet en Harry’ geeft op een indringende manier een inkijkje in de belevingswereld van iemand met dementie. Ervaringsgericht theater staat centraal in de themabijeenkomst van 25 september jl. De middag maakt deel uit van een cyclus van bijeenkomsten over het thema ‘Dementiezorg in een veranderend stelsel’, georganiseerd door het Deltaplan Dementie. 

Denijs Guijt, directeur Deltaplan Dementie, koppelt in zijn welkom de bijeenkomst aan de politieke agenda en de alzheimer week. ‘Het is bijzonder dat staatsecretaris Martijn van Rijn dementie zo hoog op de agenda heeft staan. Het onderwerp dementie leeft echt en dat is niet voor niets. Er zijn goede discussies gaande over de veranderende zorg voor mensen met dementie. Dat bleek de afgelopen week nog eens heel duidelijk.’ De themabijeenkomst sluit de week op passende wijze af.

Barbara Oppelaar en Jan van der Hammen van lidorganisatie Ervarea spelen enkele delen uit hun twee uur durende voorstelling . Zij nemen de aanwezige zorgprofessionals en betrokkenen mee in de ervaringswereld van Jet en Harry nadat bij Jet de diagnose ziekte van Alzheimer is gesteld. Jet is gepensioneerd geschiedenislerares, houdt van stijldansen en geeft nog lezingen voor de Vereniging van Huisvrouwen. Ze is getrouwd met Harry, schilder tot aan zijn pensioen. Ze hebben twee zoons en kleinkinderen. Hun leven verandert ingrijpend als Jet steeds meer begint te vergeten. Harry heeft het gevoel haar niet langer te kennen.

Als de huisarts de diagnose dementie stelt, klaagt Jet dat ze van die domme vragen moet beantwoorden. “Hoeveel is 3 en 3? Ik laat me niet verleiden tot dit soort flauwekul”. Precies bij het beantwoorden van vragen, gaat het vaak mis bij dementie. Het niet kunnen beantwoorden van een vraag, geeft een gevoel van falen.

Barbara licht in dit kader de rol van het boven- en onderbrein toe. Bij dementie laat het bovenbrein het steeds vaker afweten. Een vingervlugge oefening laat vervolgens iedereen in de zaal falen.

Het publiek kan erom lachen. “Met elkaar falen valt mee, maar alleen falen is ongeveer het ergste wat er is, ook voor mensen met dementie. Falen veroorzaakt stress.” Vervolgens legt zij uit hoe het onderbrein bij mensen met dementie steeds meer in actie komt, spontaan en impulsief. “Dat is geen agressie, maar verdediging tegen de eindeloze stroom met prikkels.”  

Barbara doet voor hoe het ook anders kan door vragen te vervangen voor ‘aanbod’. “Bijvoorbeeld: ‘Wij hadden vandaag spinazie’ of ‘Ik ben op de fiets gekomen’. In plaats van te vragen hoe iemand heet, kun je ook jezelf voorstellen. Ook vragen of iemand koffie of thee wil, werkt vaak niet. Laat beide mogelijkheden gewoon zien. Geef iemand de tijd om te reageren, want de hersenen werken vertraagd bij dementie.”

De scenes zorgen voor herkenning, ontroering en inspiratie tot gesprek. Het vervangen van vragen door aanbod wordt gezien als een ‘eye-opener’. Veel aanwezigen vanuit de thuiszorg, ziekenhuizen en verpleeghuizen kunnen dit direct toepassen in de praktijk bij met mensen met dementie. Een klinisch geriater realiseert zich al langer dat zij haar patiënten vaak met vragen tegemoet treedt bij het stellen van de diagnose. Zij pleit daarom voor een andere manier van diagnosticeren. “Het stellen van vragen is de gebruikelijke methode om de diagnose te stellen. Maar dat levert onprettige situaties op voor de mensen met dementie en ook voor de familie.” Zij wil de aangereikte tools graag op haar werkplek gebruiken.

De volgende themabijeenkomst van het Deltaplan Dementie vindt in samenwerking met lidorganisatie TinZ plaats op 5 november rondom het thema ‘Dementiezorg, hoe ver is Friesland?’