Dementie in Nederland: het verhaal achter de cijfers

Datum bijeenkomst: 

19 december 2016

Er zijn momenteel 260.000 mensen met dementie in Nederland en dit aantal zal stijgen naar 500.000 in 2040. Hoe komen we aan deze cijfers? En belangrijker: kloppen ze? Of is het bangmakerij? De antwoorden hopen we te vinden tijdens de themabijeenkomst ‘Het verhaal achter de cijfers’, die het Deltaplan Dementie in samenwerking met lidorganisatie Alzheimer Nederland organiseerde.

Na een korte inleiding van Marco Blom, adjunct-directeur van Alzheimer Nederland, waarin hij het belang van accurate gegevens over (mensen met) dementie in Nederland benadrukt, is het de beurt aan de sprekers. Frank Wolters, onderzoeker bij het Erasmus MC in Rotterdam begint zijn presentatie met een stelling die om uitleg vraagt: ‘Dementie is een toenemend én een afnemend probleem in Nederland’. Hoe zit dit precies? Om te kunnen bepalen hoeveel dementie voorkomt in Nederland, is het belangrijk om goede data te verzamelen. Het Erasmus MC doet dit al jaren met het Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek (ERGO), een langlopend bevolkingsonderzoek onder tienduizend 55-plussers in de Rotterdamse wijk Ommoord. Het ERGO onderzoekt gezondheidsproblemen die op oudere leeftijd veel voorkomen, waaronder dementie. En wat blijkt? Er is 20 tot 25% afname in het aantal nieuwe gevallen van dementie in de periode 2000-2005 ten opzichte van de periode 1990-1995. Met andere woorden: het risico om op een bepaalde leeftijd dementie te krijgen, lijkt te dalen. Ook andere studies in de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk laten een vergelijkbare daling zien. Dat lijkt goed nieuws. Maar dit betekent helaas niet dat dementie minder voorkomt. Door de vergrijzing – het aantal 85-plussers zal in 2050 bijna vijf keer zo groot zijn als nu – neemt het absolute aantal mensen met dementie nog steeds toe in Westerse landen. Immers: hoe ouder we worden, hoe groter het risico op dementie. Een nieuwe bevolkingsstudie, die het Erasmus MC samen met onderzoekers uit Europa en de Verenigde Staten uitvoert, moet uitwijzen of er trends zijn in het vóórkomen van dementie en wat de oorzaak van deze trends is.

Dr. Sebastian Köhler van het Alzheimer Centrum Limburg in Maastricht is neuro-epidemioloog en houdt zich bezig met onderzoek naar preventie van dementie. Hij vertelt over een studie waarin twaalf risicofactoren voor dementie zijn geïdentificeerd, waar wij zelf of de huisarts iets aan zouden kunnen doen. Dit zijn diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, nierproblemen, obesitas, cholesterol, depressie, roken, lichaamsbeweging, mentale activiteit, voeding en alcohol. Naar al deze factoren is al onderzoek gedaan in preventietrials, helaas met weinig effect. Waarom werkt preventie niet? Veel mensen zijn zich onvoldoende bewust van het feit dat ze zelf iets kunnen doen aan het verkleinen van hun risico op dementie. En ook al weten ze dat ze iets kunnen doen, dan doen ze het nog steeds niet. Volgens Köhler valt daar de meeste winst te behalen, omdat er goede hoop is dat het ontstaan van dementie vertraagd of zelf voorkómen kan worden door tijdige verandering van iemands leefstijl. Het Alzheimer Centrum Limburg ontwikkelde een eenvoudige test, waarmee iedereen zijn of haar eigen hersengezondheid kan meten. Deze test wordt gebruikt voor het maken van een app: MijnBreincoach. Deze app laat zien op welke punten iemand zijn eigen hersengezondheid kan verbeteren en daarmee de kans op dementie kan verlagen. Gebruikers krijgen via de app praktisch leefstijladvies en worden door een e-coach geholpen bij het bereiken van een betere hersengezondheid.

Op dit moment zijn er in Nederland ruim 260.000 mensen met dementie. Dit aantal zal de komende jaren sterk toenemen. Daarover is helaas geen twijfel. Wel verschillen wetenschappers van mening over de omvang van de toename. Komt er een ‘tsunami’ van mensen met dementie, waarover we soms berichten in de media lezen? René Poos van het RIVM verwacht geen vloedgolf, maar wel een grote stijging van het aantal mensen met dementie. Hij legt uit hoe zij op basis van bevolkingsprognoses en de prevalentie van dementie – dit is het aantal mensen dat op dit moment dementie heeft – voorspellingen kunnen doen over de toekomst. Uit deze berekening blijkt inderdaad dat het aantal mensen met dementie in 2040 zal stijgen tot een half miljoen. De berekening heeft echter wel zijn beperkingen, omdat er geen rekening wordt gehouden met een eventueel dalende incidentie en met de mogelijkheid dat er in de tussentijd een behandeling wordt gevonden. Om terug te komen op de stelling van Frank Wolters aan het begin van de bijeenkomst: als we de cijfers mogen geloven, is dementie inderdaad een toenemend én een afnemend probleem in Nederland. Hoewel er een voorzichtige afname is van het risico op dementie op een bepaalde leeftijd, zal het absolute aantal mensen met dementie de komende decennia fors toenemen. Kort samengevat: de cijfers kloppen.

U kunt hier de presentaties van de bijeenkomst downloaden:

• Presentatie Denijs Guijt; Deltaplan Dementie en Inleiding
• Presentatie Frank Wolters; Het voorkomen van dementie
• Presentatie Sebastian Köhler; Preventie 2.0. Wat zijn de mogelijkheden?
• Presentatie René Poos; Hoeveel mensen met dementie zijn er?