“Door het Namaste Familieprogramma voelt het verpleeghuis meer als een thuis”

Het Namaste Familieprogramma is een dagelijks zorgprogramma voor verpleeghuisbewoners met gevorderde dementie en hun naasten waarin contact hebben centraal staat. Uit onderzoek van universitair hoofddocent dr. ir. Jenny van der Steen en postdoc onderzoeker dr. Hanneke Smaling van het LUMC blijkt dat Namaste leidt tot minder ongemak, minder bijkomende ziektes, minder medicatiekosten en beter contact tussen bewoners, hun naasten en verzorgenden.

Een wellnessbehandeling, een handmassage, samen een liedje zingen of foto’s bekijken. Het zijn een paar voorbeelden van activiteiten die verpleeghuizen met het Namaste Familieprogramma kunnen aanbieden aan bewoners met gevorderde dementie en hun naasten. Waar de activiteiten flexibel te bepalen zijn, hebben de sessies altijd een vaste structuur: ze vinden dagelijks plaats, starten met een persoonlijke begroeting, iets lekkers te eten en te drinken. Ook checken verzorgenden altijd of iedereen zich prettig voelt. Na afloop worden de bewoners persoonlijk bedankt voor deelname. Zorgt deze structurele extra persoonlijke aandacht voor een betere kwaliteit van leven? Om dat te kunnen onderzoeken, zijn steeds matches gemaakt tussen twee verpleeghuizen: het ene verpleeghuis bleef reguliere zorg bieden en het andere begon met Namaste. Gedurende één jaar zijn op verschillende momenten vragenlijsten afgenomen, observaties gedaan en diepte-interviews gehouden met naasten, vrijwilligers en verzorgenden van de deelnemende verpleeghuizen. Het onderzoek is gefinancierd door Memorabel.

Met de gebruikelijke vragenlijsten, konden de onderzoekers niet aantonen dat het Namaste Familieprogramma de algehele kwaliteit van leven op de lange termijn verbetert. Wel blijkt uit de aanvullende observaties en diepte-interviews met naasten en verzorgenden dat er juist tijdens de sessies andere, net zo belangrijke effecten worden opgemerkt: bewoners gaan meer en beter praten, lachen meer, zijn vriendelijker tegen elkaar en worden minder vaak boos en opstandig. “In sommige gevallen konden de bewoners tijdens een sessie ook nog zelf onder woorden brengen dat ze zich prettig voelden, terwijl ze normaal gesproken amper iets zeiden. Dat is bij deze doelgroep ontzettend bijzonder en waardevol”, vertelt Van der Steen. Ook op andere vlakken biedt het Namaste Familieprogramma meerwaarde. Zo was er in de Namaste-groep gedurende de looptijd van het onderzoek sprake van minder ongemak en bijkomende ziektes, zoals longontstekingen. Ook namen de medicatiekosten af. Over de redenen kunnen Van der Steen en Smaling alleen speculeren, maar ze noemen de overall betere zorg in Namaste-verpleeghuizen, meer oplettendheid van het zorgpersoneel voor verbale en non-verbale signalen van pijn en ongemak, beter eten en drinken en het positieve effect van extra persoonlijke aandacht als mogelijke redenen.  

Ook de naasten en verzorgenden zijn enthousiast over de Namaste-activiteiten. Smaling: “Aanvankelijk geloofden ze niet dat het structureel aanbieden van relatief simpele activiteiten, zoals samen een liedje zingen of even een praatje maken, zoveel moois teweeg zou kunnen brengen bij mensen met gevorderde dementie. Naasten waren snel overtuigd van de toegevoegde waarde. Ze vinden het fijn om actief betrokken te zijn bij de zorg. Ook geeft het rust. Iemand vertelde me dat ze het voorheen niet prettig vond om langs te gaan bij haar familielid in het verpleeghuis. ‘Dankzij Namaste voelt het meer als een thuis en durf ik mijn familielid er met een gerust hart achter te laten’, zei ze.” Van der Steen vult aan: “De meeste verzorgenden kiezen voor dit vak omdat ze graag iets voor mensen met dementie willen betekenen. Maar ze verliezen zichzelf in de waan van de dag en zijn daardoor voornamelijk taakgericht bezig. Namaste geeft ze de gelegenheid om weer even persoonlijk contact met bewoners te maken. De mooie momenten die dat oplevert zijn erg motiverend.” 

De onderzoekers zijn blij met de resultaten. “Het is prachtig om te zien dat we verpleeghuisbewoners met gevorderde dementie gelukkig kunnen maken tijdens de Namaste-sessies”, zegt Van der Steen. Veel verpleeghuizen hebben dan ook interesse in het Namaste Familieprogramma. Om de implementatie een boost te kunnen geven, dienden Van der Steen en Smaling bij ZonMw een aanvraag voor vervolgsubsidie in. Mochten ze die toegekend krijgen, dan willen ze het geld gebruiken voor het opzetten van een train-de-trainer structuur, waarin ervaringsdeskundigen de verzorgenden van geïnteresseerde verpleeghuizen opleiden in het gebruik van Namaste. Ook zien de onderzoekers potentie voor de inzet van het programma door vrijwilligers bij thuiswonende mensen met dementie. Zo is er al een pilot gedaan voor Namaste in de thuissituatie, waaruit bleek dat vooral de partners van mensen met dementie het als een fijn moment van respijt ervaren. “Als je 24/7 voor een naaste met dementie zorgt, is het fijn als een vrijwilliger die zorg even van je overneemt. Het zou mooi zijn als we hier in de toekomst meer mee kunnen doen”, aldus Smaling.

• Het Namaste Familieprogramma zorgt voor meer en beter contact tussen bewoners en hun naasten, minder ongemak, minder bijkomende ziektes en minder medicatiekosten. Ook kan het programma als kosteneffectief worden beschouwd
• Informatievideo’s over wat het Namaste Familieprogramma is
• Een toolkit met onder andere een algemene uitleg, handleidingen voor managers en verzorgenden, trainingen voor verzorgenden, vrijwilligers en naasten en formats voor weekschema’s
• Pilotstudie naar de inzet van het Namaste Familieprogramma bij thuiswonenden mensen met dementie