De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen vertegenwoordigt geneesmiddelenbedrijven die zich bezighouden met de ontwikkeling en het op de markt brengen van nieuwe en vernieuwende geneesmiddelen. Elf van deze bedrijven zoeken naar een medicijn tegen de ziekte van Alzheimer. Hoe verloopt deze zoektocht? We praten met Gerard Schouw, directeur van de brancheorganisatie.

De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (voorheen Nefarma) is al vanaf de start in 2013 lid van het Deltaplan Dementie. ‘Dementie is een ingrijpende ziekte, zowel voor de degene die het treft als voor de mensen om hem of haar heen’, aldus Gerard Schouw, sinds twee jaar directeur van de vereniging. ‘Het is dan ook erg frustrerend dat er nog steeds geen medicijn is. Die frustratie maak ik ook in mijn eigen omgeving mee: vooral in het beginstadium hebben mensen met dementie heel goed in de gaten dat ze achteruit gaan, maar ze kunnen er niks aan doen. Het gebrek aan medicatie maakt dementie een lijdensweg. Daarom gaan wij de komende jaren onder andere bij de overheid nóg actiever aandacht vragen voor het belang van de ontwikkeling van medicijnen tegen dementie. Onze leden doen al dertig jaar onderzoek naar dementie, en weten – ook door elke ‘mislukking’ – steeds meer over deze verwoestende ziekte. Het is essentieel dat we samen met ziekenhuizen, academische centra en patiëntenorganisaties blijven investeren in onderzoek. Want dat is de enige manier om de ziekte te verslaan.’

‘Een paar maanden geleden sprak de Britse oud-premier David Cameron op een internationaal congres’, vervolgt Schouw. ‘Hij is tegenwoordig voorzitter van Alzheimer’s Research UK, een wetenschappelijke coalitie waarin een brede coalitie – waaronder de overheid en verschillende onderzoeksinstituten – hun krachten bundelen om doorbraken in dementieonderzoek te forceren. Volgens Cameron staan we aan de vooravond van belangrijke doorbraken. Zo wordt verwacht dat er binnen vijf jaar door middel van een biomarker (signaalstof, red.) in het bloed kan worden vastgesteld of iemand in de toekomst dementie krijgt. Daarmee kunnen we dementie nog niet voorkomen of genezen, maar er worden wel stappen gezet in het stellen van een tijdige diagnose waardoor er in een zo vroeg mogelijk stadium kan worden gestart met een behandeling. Hoe eerder je start met een behandeling hoe groter de kans is op succes, zo blijkt uit onderzoek. We zijn dan ook volop bezig om nieuwe tests te ontwikkelen waarmee artsen alzheimer in een vroeg stadium kunnen opsporen en zelfs voorspellen.’ Volgens Schouw kunnen we in Nederland leren van de Engelse aanpak en daar kan het Deltaplan Dementie het voortouw in nemen. ‘De kans op doorbraken is groter dan ooit tevoren. Juist nu is het belangrijk om de krachten nog meer te bundelen, zodat we de zoektocht naar oplossingen kunnen versnellen. Wij proberen onder andere meer geld voor research en development naar Nederland te halen om innovatief onderzoek te stimuleren. De potentie is er: we hebben acht academische onderzoekscentra en er zijn ruim vierhonderd bedrijven actief in de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Ook het grote aantal biotech-bedrijven in Nederland, vaak spin-offs van studies aan universiteiten en academische ziekenhuizen, kan bijdragen aan het realiseren van doorbraken.’

Volgens Schouw is het nodig om te blijven investeren in geneesmiddelensector. ‘Medicijnen tegen kanker zijn dankzij forse investeringen steeds beter geworden, waardoor er minder mensen overlijden aan de ziekte. Dat zijn geweldige overwinningen. Het zou fantastisch zijn als we dit ook kunnen realiseren voor dementie.’ Daarnaast zou de Nederlandse overheid volgens hem meer moeten investeren in preventie. ‘Met een gezonde leefstijl wordt het risico op het krijgen van bepaalde ziekten, waaronder dementie, vele malen kleiner. Zo is drie keer per week wandelen met een coach een stuk goedkoper dan bijvoorbeeld een behandeling voor diabetes. Zorgverzekeraars hebben baat bij de inzet van een wandelcoach, omdat zij dan in de toekomst wellicht geen behandeling voor diabetes hoeven vergoeden. Dit geldt echter niet voor gemeenten, die de coach financieren vanuit de Wmo en daar verder niks voor terugkrijgen. Met andere woorden: de financiële prikkels in het Nederlandse systeem dragen niet bij aan het stimuleren van preventie. Een gemiste kans, omdat zowel de zorgkosten als de maatschappelijke kosten van een ziekte als dementie zonder preventieve maatregelen steeds verder zullen oplopen’, aldus Schouw.

Elf leden van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen doen medicijnonderzoek naar de ziekte van Alzheimer. Momenteel worden de effectiviteit, verdraagbaarheid en veiligheid van negen potentiële middelen op grote groepen patiënten wereldwijd onderzocht. Hierbij gaat het veelal om onderzoek naar ‘base inhibitors’, die ophoping van schadelijke eiwitten in de hersenen remmen. Als de resultaten van deze onderzoeken positief zijn, kan een medicijn in principe op de markt worden gebracht. ‘Ik ben hoopvol over deze ontwikkelingen, maar tegelijkertijd ook voorzichtig’, zegt Schouw. ‘Je kan geen beloftes doen in medicijnonderzoek; van de tien middelen die in klinische trials worden onderzocht, komt er gemiddeld maar één middel daadwerkelijk bij de patiënt terecht. Het vinden van een medicijn tegen alzheimer is een zoektocht naar een speld in een hooiberg. Wij blijven vol overgave zoeken naar die speld. Wij geven niet op voordat er een oplossing is voor de ziekte van Alzheimer.’

---

inteview met Liesbeth Hoogendijk, directeur van Mezzo

interview met Gertjan van Rossum, directeur van WeHelpen

interview met Henk Vonk, directeur van FAMEPlanontwikkeling

interview met Marieke van Werkhoven, directeur van Zeeuwse Zorgschakels

interview met Prof. dr. Wiesje van der Flier, hoofd onderzoek bij het VUmc Alzheimercentrum

interview met Prof. dr. Frans Verhey, directeur van het Alzheimer Centrum Limburg in Maastricht

interview met Cordula Wagener, directeur en Anneke Francke, programmaleider Verpleging en Verzorging van het NIVEL

interview met Liane den Haan, directeur-bestuurder van ANBO

interview met Ineke van der Wal, directeur Gezondheid en Welzijn en Marijke Span, kwartiermaker ProMemo van Windesheim

interview met Victor van Dijk, voorzitter van de Raad van Bestuur van Omring

interview met Ton Muurling, mede-oprichter van het Kenniscentrum Dementie op Jonge Leeftijd

interview met Marcel Olde Rikkert, hoogleraar geriatrie Radboud Alzheimer Centrum Nijmegen

artikel n.a.v. ondertekening lidmaatschap door Patricia Can, adjunct directeur Pharos

interview met Henk Smid, directeur ZonMw

interview met John van Swieten, neuroloog en hoogleraar genetica

interview met Marijke Vos, voorzitter Deltaplan Dementie

interview met Erik-Jan Wilhelm, directeur Care Zorginkoop Zilveren Kruis (Achmea)

interview met Johan Lettink, TinZ

interview met Else Bos, PGGM

interview met Ruud Dirkse, directeur DAZ

interview met Jan Vuister, directeur Geriant

interview met Gea Broekema, directeur Alzheimer Nederland

interview met Pauline Meurs, oud-voorzitter Deltaplan Dementie

interview met Rien Nagel, lid raad van bestuur Rabobank