‘Kunst schept een wereld waarin je weer even samen kunt zijn’

Datum bijeenkomst: 

19 november 2018

Ruim vierhonderd professionals uit zorg, welzijn en onderzoek waren op 19 november jl. aanwezig bij het vijfde jaarevent van het Deltaplan Dementie in het Utrechtse Beatrix Theater. Samen zorgden zij voor een mooie dag vol nieuwe inspiratie, ontmoetingen met oude bekenden én nieuwe gezichten en een focus op de kracht van kunst bij dementie.

De sfeer zat er meteen goed in nadat de hele zaal uit volle borst Daar bij de waterkantheeft gezongen, onder leiding van Peter de Boer. Hij is grondlegger van het Grijze Koppen Orkest, waarin kwetsbare ouderen, amateurmuzikanten en leerlingen van de basisschool samen muziek maken. Een prachtig voorbeeld van hoe samen zingen activeert, enthousiasmeert en vrolijk maakt. Maar een serieuze noot was er ook: het aantal mensen met dementie blijft stijgen, waardoor de noodzaak voor oplossingen onverminderd aanwezig is. ‘Alleen door goede samenwerking, het verbinden van kennis en het delen van ervaringen kunnen we een oplossing vinden voor dementie’, aldus Marijke Vos, voorzitter van het Deltaplan Dementie in haar welkom. ‘Een nationale aanpak is en blijft nodig en daarom is de voortzetting van het Deltaplan Dementie ook na 2020 cruciaal. Meer onderzoek is nodig. Daarom roep ik de ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) op om het onderzoeksbudget te verdrievoudigen.’ 

Ook op het gebied van zorg en ondersteuning is nog veel vooruitgang te boeken, want de impact van een diagnose dementie op het dagelijkse leven is groot. ‘Mensen moeten op zoek naar een nieuw, wankel evenwicht waarin nog steeds sprake is van gelijkwaardigheid en wederkerigheid’, aldus prof. dr. Marjolein de Vugt, gezondheidszorgpsycholoog bij Maastricht University en het Alzheimer Centrum Limburg. ‘Dit betekent dat ze een gulden middenweg moeten vinden tussen het erkennen van de negatieve gevolgen van dementie en het benadrukken van de mogelijkheden die er nog wél zijn.’ De drie elementen die volgens De Vugt tot ‘voortreffelijke’ zorg en ondersteuning leiden zijn de juiste timing, de juiste match en de juiste toegang tot zorg. Ook hierbij gaat het om de kunst van samen: meer aandacht voor de veranderende wensen en behoeften van mensen met dementie en hun naasten en meer samenwerking, ook met partijen die wellicht minder voor de hand liggen. ‘We moeten het leven centraal stellen en niet de ziekte’, besluit De Vugt. Want er kan nog heel veel wél. Zo blijft het vermogen om te kunnen genieten van kunst ook in een vergevorderd stadium van dementie intact. Gelukkig krijgt kunst steeds vaker een plek in de zorg en ondersteuning van mensen met dementie. Denk aan samen zingen in een koor, schilderworkshops en speciale rondleidingen door musea. Volledig terecht, want de effecten zijn groot: creatieve interventies geven mensen een gevoel van zingeving en eigenwaarde, ze (her)ontdekken hun talenten en zijn in staat opnieuw contact te maken met naasten. Zoals wetenschapsjournalist Mark Mieras het verwoordde in zijn bevlogen keynote: ‘Dementie neemt meer af dan alleen het verleden. Ook het vermogen om de toekomst te verbeelden verdwijnt. Je strandt als het ware in het hier en nu. Kunst schept een wereld waarin je weer even samen kunt zijn.’

Hoewel er nog veel moet gebeuren, is er in de afgelopen jaren ook al veel bereikt. Behaalde resultaten, successen en best practices stonden centraal tijdens vier sessies. Zo liet het programma Dementiezorg voor Elkaar aan de hand van praktijkvoorbeelden zien hoe zij werken aan persoonsgerichte en integrale dementiezorg, waarin professionals goed met elkaar samenwerken. In een andere sessie ging een panel van vooraanstaande dementieonderzoekers in discussie met elkaar én met de aanwezigen. Dit ging onder andere over de vraag of wetenschappers uit verschillende disciplines elkaar eigenlijk wel begrijpen en of er niet meer verbinding zou moeten zijn om sneller resultaten te kunnen boeken. Samen dementievriendelijk liet zien hoe zij onvermoeid doorgaan met het dementievriendelijk maken van de Nederlandse samenleving, zodat mensen met dementie zo lang mogelijk kunnen blijven meedoen. En wat kunst kan betekenen voor mensen met dementie bleek heel duidelijk uit de sessie door Movisie en het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie Amateurkunst (LKCA), waarin aandacht was voor de activiteiten die het Van Gogh Museum, het Grijze Koppen Orkest en de gemeente Houten organiseren voor kwetsbare ouderen. Ze zorgen voor meer sociale contacten, betekenisgeving en het (her)ontdekken van talenten. Klik hier voor het gehele verslag van de parallelsessie Kunst & Dementie. 

Het enthousiasme van de presentatoren in de sessies werkte zeer aanstekelijk. En dat kwam goed uit, want daarna moesten de mouwen worden opgestroopt. Het was moeilijk kiezen tussen de dertig interactieve workshops, verzorgd door de leden van het Deltaplan Dementie. Van het opdoen van kennis over de inzet van muziek bij dementie, samen schilderen op muziek, in gesprek gaan met mensen met dementie, patiëntparticipatie in onderzoek, omgaan met probleemgedrag, de kracht van clowning en een bootcamp voor je brein: de workshops waren een prachtige afspiegeling van de diversiteit van de leden van het Deltaplan Dementie en de enorme inzet waarmee zij proberen het leven van mensen met dementie en hun naasten te verbeteren, nu én in de toekomst. En tussendoor was er natuurlijk alle tijd om nieuwe contacten op te doen, oude bekenden op te zoeken, ervaringen uit te wisselen én inspiratie op te doen op de informatiemarkt, ook verzorgd door de lidorganisaties. Kortom: een zeer geslaagde dag! 

Klik hier om het uitgebreide verslag van de parallelsessie Kunst en Dementie te downloaden. 

Klik hier om het uitgebreide verslag van de parallelsessie Onderzoek te lezen. 
Klik hier voor de toespraak van Marijke Vos tijdens het Jaarevent.