Prof. dr. Susan van Hooren: ‘Bij muziektherapie ligt de nadruk vooral op wat iemand met dementie nog wél kan’
Muziek maakt vrolijk, roept emoties en herinneringen op en brengt je in beweging. Muziektherapie wordt dan ook al jaren ingezet bij mensen met psychische klachten en gedragsproblemen. Maar kan muziektherapie ook probleemgedrag bij mensen met dementie in verpleeghuizen verminderen? Dat onderzoeken prof. dr. Susan van Hooren (Hoogleraar en Lector Kennisontwikkeling Vaktherapieën) en dr. Anna-Eva Prick (senior onderzoeker en ouderenpsycholoog) bij Zuyd Hogeschool en de landelijke coöperatie KenVaK.
De meeste mensen houden van muziek en het vermogen om daar van te kunnen genieten lijkt ook bij mensen met dementie behouden te blijven. Maar muziek doet meer. Het activeert veel verschillende hersengebieden: het luisteren naar favoriete muziek roept emoties op en brengt herinneringen weer boven. Ook heeft het invloed op sociale interactie, omdat samen muziek maken of zingen een gevoel van verbondenheid geeft. De laatste jaren wordt er veel onderzoek gedaan naar het effect van muziek op het brein. Maar er is nog niet veel bekend over het belang en de meerwaarde van muziek in de (dementie)zorg. Muziektherapie is één van de interventies die muziek doelgericht als therapie inzet, bijvoorbeeld om onrust te verminderen of om contact te maken. ‘Muziektherapeuten zien dagelijks wat hun zorg te bieden heeft, maar de wetenschappelijke onderbouwing van dit effect blijft achter. Wij hopen daar met deze studie verandering in te brengen’, aldus prof. dr. Susan van Hooren. ‘Bovendien krijgen we de laatste tijd steeds meer vragen van zorgprofessionals en mantelzorgers, die graag iets met muziek willen doen maar niet goed weten wát. Wij willen hen meer inzicht bieden in hoe zij de toepassing van muziek en muziektherapie een prominentere plek kunnen geven krijgen in de zorgpraktijk.’
Meerwaarde van muziek
Twee op de drie mensen met dementie vertoont enige vorm van probleemgedrag naarmate de ziekte vordert. Vaak gaat het dan om lusteloosheid, agressie, rusteloosheid of wantrouwen. Omdat dit gedrag moeilijk te beïnvloeden is, wordt er nog te vaak en te snel naar medicijnen gegrepen. Muziektherapie zou een veelbelovende én patiëntvriendelijke manier kunnen zijn om probleemgedrag te verminderen. Om te onderzoeken of dit daadwerkelijk zo is, focust deze studie zich op mensen met dementie in het verpleeghuis. ‘In totaal doen er 172 mensen mee aan het onderzoek, verdeeld over drie groepen’, legt onderzoekscoördinator dr. Anna-Eva Prick uit. ‘De eerste groep krijgt individuele muziektherapie, de tweede groep luistert naar muziek via iPod en koptelefoon en de derde groep krijgt reguliere zorg zonder de inzet van muziek.’ En hoe wordt het effect van deze drie interventies gemeten? Prick: ‘Verpleegkundigen vullen vragenlijsten in over het gedrag van de cliënt en er wordt voor én na de muziektherapiesessie aan degene met dementie gevraagd hoe hij of zij zich voelt. Deze gegevens worden aangevuld met video-observaties waarbij onder andere wordt gelet op mimiek, oogbewegingen en interactie.’ De resultaten van de drie groepen worden vervolgens met elkaar vergeleken om het effect van de verschillende interventies te bepalen. ‘We zien vaak dat mensen rustiger worden en meer ontspannen zijn na een muziektherapiesessie. Ook blijkt het een goed middel om weer contact te kunnen maken met mensen met dementie. Zo komt het voor dat iemand die moeite heeft met praten, al zingend toch in staat is om iets te zeggen’, vertelt Van Hooren. ‘We hopen met deze studie de meerwaarde van muziektherapie aan te tonen. We gaan er vanuit dat de combinatie van muziek en de individuele afstemming tussen therapeut en cliënt een positief effect heeft op het verminderen van probleemgedrag, meer dan het enkel inzetten van muziek.’
Kansen
Van Hooren ziet nog veel kansen voor de inzet van muziek bij dementie. ‘Momenteel wordt op een paar plekken in Nederland muziektherapie ingezet, maar vaak gaat het dan om een beperkt aantal uurtjes. Het zou mooi zijn als muziektherapie onderdeel wordt van de reguliere zorg en ondersteuning voor mensen met dementie.’ Prick merkt wel dat er de afgelopen jaren steeds meer erkenning komt voor het belang en de meerwaarde van muziek in de zorg. ‘Aan- en uitkleden, wassen en eten kan voor mensen met dementie erg stressvol zijn. Het luisteren naar muziek tijdens deze activiteiten kan voor verlichting zorgen. Het is nog een beetje toekomstmuziek, maar het zou een mooie volgende stap zijn om het effect van dit soort interventies te onderzoeken.’ De bevindingen over de effectiviteit van muziektherapie worden in de zomer van volgend jaar verwacht. Ondertussen weet Van Hooren één ding nu al zeker: muziek is wel degelijk in staat om de juiste snaar te raken bij mensen met dementie. ‘We hebben de neiging te focussen op alles wat niet meer lukt, terwijl bij muziektherapie de nadruk vooral ligt op wat iemand met dementie nog wél kan. Dat beschouw ik als de belangrijkste kracht van muziek.’
Onderzoek: De juiste snaar met muziek. Onderzoek naar een structurele en evidence based toepassing van muziek en muziektherapie ter reductie van gedragsproblemen bij mensen met dementie en ter bevordering van de sociale interactie en het welbevinden
Projectleider: Prof. dr. S. van Hooren, Zuyd Hogeschool en KenVaK | Dr. A.J.C. Prick, Zuyd Hogeschool en KenVaK
Samenwerkende partijen: Zuyd Hogeschool, KenVaK, De Zorggroep, Zuyderland, Verpleeghuis Bergweide, Maastricht University, Huis voor de Zorg, ArtEZ hogeschool voor de kunsten, Rijksuniversiteit Groningen, Expertisecentrum Innovatieve Zorg en Technologie
Dr. ing. P. van Domburg, neuroloog Zuyderland Medisch Centrum:
‘Helaas is muziektherapie nog geen erkende behandelmethode in de zorg voor mensen met dementie. Daarom hoop ik dat we met deze studie kunnen aantonen dat muziektherapie van toegevoegde waarde is in de behandeling van probleemgedrag bij mensen met dementie. Omdat het natuurlijk niet alle problemen in één keer kan oplossen, zie ik het meer als een waardevolle aanvulling op het bestaande zorg- en ondersteuningsaanbod. Muziektherapie is niet alleen een verzachtend middel: muziektherapeuten zijn volwaardige professionals en de individuele afstemming tussen therapeut en cliënt maakt het een zelfstandige therapievorm. Bij de behandeling van probleemgedrag is het belangrijk om toegang te krijgen tot emoties om de oorzaak te kunnen aanpakken. Muziek heeft de potentie om de juiste snaar te raken. Door muziektherapie een erkende status te geven, kunnen we ervoor zorgen dat meer mensen toegang kunnen krijgen tot deze vorm van therapie.’
Het gezicht van dementieonderzoek
ZonMw en Deltaplan Dementie geven de projecten van onderzoeks- en innovatieprogramma Memorabel een gezicht door de projectleiders aan het woord te laten. Zij vertellen over hun ambities, te verwachten resultaten en samenwerkingsverband. Wat draagt hun onderzoek bij aan de doelen van het Deltaplan Dementie. Het voorkomen en genezen van dementie, betere dementiezorg én een dementievriendelijke samenleving. Dit is de vijf-en-twintigste publicatie in deze reeks.
0 reacties